وکیل دادگستری کیست؟

پیش از پرداختن به وکیل پایه یک دادگستری و وظایف او، توضیح اندکی راجع به «وکالت» لازم است. وکالت یک قرارداد یا عقد است که مانند قراردادهای دیگر، تحت شرایط اساسی لازم برای صحت معاملات و قراردادها قابل اعمال و اجرا است. این شرایط عبارتند از قصد و رضا برای ایجاد معامله، داشتن اهلیت لازم برای انعقاد عقد و از جمله عقل و بلوغ، معین بودن موضوع مورد معامله و مشروعیت جهت معامله. موکل با دادن وکالت به وکیل خویش، وی را نایب در انجام اموری می کند. پس اساساً تنها اعمال نیابت پذیر قابلیت وکالت دادن دارند. پس نه تنها پیگیری دعاوی در دادگستری، بلکه سایر امور حقوقی نیز قابلیت نیابت و وکالت دادن دارند. برای مثال وکالت در خرید و فروش، وکالت در انعقاد عقد اجاره، وکالت در انعقاد عقد ازدواج و مواردی از این دست. نکته ی بسیار مهم این است که وکیل تنها در حوزه ی اموری که به او محول شده است، اجازه ی اِعمال دارد و اعمال خارج از حدود اذن، قابل قبول نیستند و طبق یک نظر، غیر نافذ و نیازمند به تنفیذ و تأیید موکل هستند. این موکل است که محدوده ی اختیارات وکیل را مشخص می کند. همین امر در باب وکیل پایه یک دادگستری نیز وجود دارد. به همین دلیل ماده ی ۶۶۴ قانون مدنی در این زمینه می گوید: « وکیل درمحاکمه وکیل درقبض حق نیست مگر اینکه قرائن دلالت برآن نماید و همچنین وکیل دراخذ حق، وکیل در مرافعه نخواهد بود. » این ماده بدین معناست که چنانچه به وکیل پایه یک دادگستری وکالت در اصل دعوا و مثلاً لایحه نوشتن و دفاع کردن در دادگاه داده شود، وی نمی تواند محکوم به یا موضوع مورد دعوا را که مثلاً مال است، از شخص دیگر اخذ کند. مگر اینکه وکیل در محاکمه، وکیل در اخذ محکوم به یا آن حق مورد دعوا نیز باشد که در این صورت می تواند آن را نیز اخذ کند. دلیل این امر، عدم صلاحیت وکیل پایه یک دادگستری در اموری است که وی صزیحاً اذنی در آن ها از سوی موکل خود دریافت نکرده است. البته باید گفت که چنانچه مواردی خارج از محدوده ی اذن، عرفاً دخیل در حدود اذن تلقی شود، چنین امری در حکم اذن صریح است. این موارد می بایست به دقت از سوی وکیل پایه یک دادگستری به موکلین توضیح داده شود تا از بروز اختلافات بعدی و احیاناً تضییع حقوق موکلین جلو گیری کند. وکیل دادگستری علی رمضانزاده، آماده ی ارائه ی انواع خدمات حقوقی در این زمینه هستند.

نایب السلطنه را در دوره صفویه وکیل می‌گفتند و عنوان وکیل الرعایا هم از همین‌جا برخاسته است. می‌توان به منظور اطمینان شخص در برخی موارد و پرونده‌های حساس، برای وکیل انتخابی حد و مرز مشخص کرد که در چه زمینه‌ای اجازه وکالت از طرف دارد و در چه زمینه‌ای خود شخص باید برای آن کار حضور داشته باشد.

در اصل ۳۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده‌است که در همه دادگاه‌ها، طرفین دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب کنند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند باید برای آن‌ها امکانات تعیین وکیل فراهم شود.

البته در ایران و عموم کشورها تصدی شغل وکالت دادگستری علاوه بر لزوم دارا بودن تحصیلات مرتبط دانشگاهی، مستلزم اخذ مجوزهای لازم و گذرانیدن دوره‌های کارآموزی در کانون‌های وکلا است. وکالت یک نوع عقد از عقود است که بین موکل و وکیل، بسته می‌شود و به جای موکل، کار مورد وکالت را انجام می‌دهد مثلاً زید به عمر وکالت می‌دهد به این که زمینی برای او بخرد، زید موکل است و عمر وکیل. این عمر به نیابت از زید کار را انجام می‌دهد؛ و موکل محدوده‌ای را که برای عمر مشخص کرده، وکیل حق تجاوز و تعدی از آن را ندارد. مثلاً موکل گفته این خانه مرا بفروش به دویست تومان عمر حق ندارد به کمتر از دویست تومان بفروشد.

به چه کسی وکیل پایه یک دادگستری گفته می‌شود؟

وکیل پایه یک دادگستری شخصی است که پس از طی دوره تحصیلات دانشگاهی در مقطع لیسانس و یا بالاتر در رشته حقوق یا فقه و مبانی حقوق اسلامی یا هم‌تراز آن در حوزه علمیه، در آزمون کانون وکلای دادگستری که هر سال یک بار برگزار می‌شود، در رقابتی سنگین و نفس‌گیر موفق به کسب معدل و ترازی شده باشد که بتواند در بین رقبای پر شماری که دارد به عنوان کارآموز وکالت پذیرفته شود.

مدت زمان دوره کارآموزی ۱۸ ماه است و پس از آن آزمونی تحت عنوان اختبار به‌صورت کتبی و مصاحبه علمی شفاهی برگزار می‌شود و شخصی که موفق به قبولی در مجموع ۲ آزمون کتبی و شفاهی فوق شود، مجاز به حضور در مراسم تحلیف می‌شود که در مراسم مذکور پس از طی تشریفات و اتیان سوگند توسط ایشان، وی به عنوان وکیل دادگستری یا وکیل پایه یک دادگستری نائل می‌شود.

انواع وکالت

وکالت به اقسام دیگر نیز تقسیم می‌شود.

۱- وکیل انتخابی

در مواردی به کار می‌رود که شخصی، وکیل خود را انتخاب و با انعقاد قرارداد وکالت از او می‌خواهد وکالت او را برای دفاع از حقش در مراجع قضایی بر عهده بگیرد.

۲- وکیل تسخیری

در مواردی که دعوایی کیفری جریان داشته و علیرغم ضروری بودن حضور وکیل، در دادرسی و محاکمات، به دلیل امتناع متهم از اخذ وکیل و یا نداشتن بضاعت مالی برای این کار، وکیلی برای دفاع از متهم وارد پرونده نشده‌است که در این صورت به تشخیص دادگاه، از بین وکلای دادگستری وکیل رایگان برای او گرفته می‌شود. عنوان وکیلی که به این ترتیب وارد پرونده می‌شود، وکیل تسخیری است.

۳- وکیل معاضدتی

در مواردی که اشخاص برای دفاع از حقوق خود در دعاوی حقوقی نیاز به وکالت داشته باشند ولی به دلایلی امکان گرفتن وکیل نداشته باشند، با تشخیص عسرو حرج موکل از سوی دادگاه یا تشخیص کمسیون معاضدت کانون وکلا، در این موارد وکیلی به صورت رایگان دفاع از حقوق شخص معسر را بر عهده می‌گیرد. عنوان وکیل یاد شده در این موارد، وکیل معاضدتی است.

۴- وکیل اتفاقی

اگر شخصی تحصیل کرده رشته حقوق باشد ولی شغل او وکالت نباشد، بخواهد به صورت اتفاقی برای حل مشکلاتی که بستگان نزدیک او در مراجع قضایی دارند، خارج از چرخه و آزمون‌های سخت کانون وکلای دادگستری، از این کانون برای همان مورد خاص پروانه وکالت موردی بگیرد، با طی مراحل قانونی و پرداخت هزینه مربوطه می‌تواند به این امر اقدام کند. شخصی که با این روش وکالت موردی برای دفاع از حقوق بستگانش گرفته‌است را وکیل اتفاقی گویند.

وکیل مدافع یا وکیل پایه یک دادگستری کسی است  که در دادگاه های عالی قانون از طرف دادستان صحبت می کند، و یا از موکل خود دفاع است.

یک وکیل پایه یک دادگستری کسی است که به مشتریان مشاوره حقوقی می دهد، اسناد و موارد قانونی را مطرح می کند ، و در شرایطی که فردی بخواهد در دادگاه را به نمایندگی از او حضور پیدا می کند.

اصولاً هر وکیلی که مجوز وکالت داشته باشد، می‌تواند در تمامی موضوعات و امور حقوقی، اعم از امور کیفری، معاملات، چک، ارث، وصیت، خانواده و … وکالت کند. البته تفاوت‌هایی میان حدود اختیارات و جواز وکیل پایه یک دادگستری با سایر وکلا و از جمله وکیل پایه دو دادگستری و کارآموز وکالت وجود دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. لیکن در هر حال با اینکه ممکن است از وکلایی نظیر وکیل کیفری، وکیل حقوقی، وکیل چک، وکیل خانواده، وکیل طلاق، وکیل انحصار وراثت و … نام برد؛ اما وکیلی که پروانه ی رسمی وکالت را از مراجع ذی صلاح کسب کرده باشد، مجاز به وکالت در تمامی موضوعات یا دعاوی فوق است و محدودیتی در انواع گرایش ها و تخصص ها وجود ندارد؛ چراکه وکالت دادگستری عبارت است از نمايندگی امور حقوقی به معنای عام خود، از سوی اشخاص حقيقی يا حقوقی در مراجع قضاوتی و در محدوده‌ ی امور محول برای مطالبه‌ی حق و دفاع از حقوق موکل.
نکته‌ی دیگری که باید به آن پرداخته شود، حضور وکیل پایه یک دادگستری در مراحل مختلف دادرسی در داداگاه است. برای پرداختن به این بحث ابتدا باید این مراحل را شناخت. شناخت مراحل چند گانه ی دادرسی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، می تواند اشخاص را در بهره گیری از خدمات وکیل پایه یک دادگستری یاری دهد.
اصولاً اکثر مراجع قضاوتی در ایران، و به طور کلی نظام دادرسی در جهان، دو مرحله‌ای است. بدین نحو که ابتدا یک مرجع که مرجع بدوی شناخته می شود، به صورت ماهوی رأیی را صادر می کند. این رأی قابل اعتراض است در مرجعی بالاتر که مثلاً دادگاه تجدیدنظر نامیده می شود. این دو مرحله ای بودن، به منظور کاهش احتمال خطای قاضی مرجع بدوی تعبیه شده است و ضامن یک دادرسی عادلانه و منصفانه است. البته باید گفت که در برخی موارد، به صورت استثنایی، این دو مرحله ای بودن کنار گذاشته می شود. مثلاً به موجب قوانین کیفری ایران، جرایم مستوجب مجازات تعزیری درجه ی هشت، قابل تجدیدنظر نیستند و قطعی محسوب می شوند. نکته ای که در خصوص این دو مرحله ای بودن راجع به وکیل پایه یک دادگستری وجود دارد، این است که به دلیل وجود اصل محدودیت صلاحیت وکیل پایه یک دادگستری راجع به وکالت، شخصی که وکیل در مرحله ی بدوی است، لزوماً وکیل در مرحله ی تجدیدنظر نیست؛ مگر اینکه این اختیار نیز از سوی موکل به او اعطا شده باشد. لذا باید دانست که اشخاص در صورتی که از وکیل پایه یک دادگستری استفاده می کنند، در صورت تمایل به استفاده از حق تجدیدنظر خواهی و اعتراض، بهتر است اختیار وکالت را به وکیل در مرحله ی تجدیدنظر خواهی نیز بدهند.

 وکیل دادگستری

 وبسایت وکیل دادگستری علی رمضانزاده