بطلان قرارداد به این معناست که گویی قراردادی که بین طرفین منعقد شده، از ابتدا فاقد اعتبار و اثر حقوقی بوده و به عبارتی اصلا وجود خارجی پیدا نکرده است. اما در خصوص فسخ باید گفت که آثار قرارداد از زمان انعقاد تا زمان فسخ باقی میماند.
قراردادها بنا بر اراده طرفین قرارداد و نیز در چارچوب قوانین و مقررات تنظیم میشوند و بسته به موضوع قرارداد، دارای شرایط و ویژگیهایی هستند که طرفین ملزمند مفاد آنها را رعایت کنند. اما گاهی اوقات ممکن است اتفاقاتی رخ دهد یا تخلفاتی صورت گیرد که در این شرایط، قرارداد دچار بطلان یا فسخ شود.
بطلان قرارداد چیست؟
بطلان قرارداد به معنای این است که از ابتدا قراردادی که بین طرفین منعقد شده، فاقد اعتبار و اثر حقوقی بوده و به عبارتی اصلا وجود خارجی پیدا نکرده و فیالواقع مانند این است که هیچگونه قراردادی میان طرفین از ابتدا بهوجود نیامده است.مانند اینکه اگر در یک قرارداد خرید و فروش مشخص شود که بیع جاریشده از ابتدا باطل بوده است، فروشنده باید ثمن را مسترد و خریدار نیز باید مورد معامله را مسترد کند.
موارد بطلان قرارداد
موارد ذیل سبب بطلان قرارداد میشوند:زمانی که هر یک از طرفین معامله، فاقد اهلیت قانونی لازم در زمان معامله باشد، مانند اینکه یکی از طرفین محجور (مجنون، صغیر، سفیه و…) باشد.
در این صورت اگر قراردادی در آن زمان منعقد شود، آن قرارداد باطل است.در صورتی که هر یک از طرفین دارای انگیزه نامشروع جهت تنظیم قرارداد باشند و انگیزه و نیت خود از تنظیم قرارداد را در آن ذکر کنند، نیز مورد، شامل بطلان قرارداد میشود.
فسخ قرارداد
در فسخ قرارداد، شرایطی بهوجود میآید که یکی از طرفین، میتواند قرارداد را بهصورت یکطرفه فسخ کند و برای انجام این کار، نیازی به توافق با طرف مقابل ندارد.
آثار عقدی که فسخ میشود، تا لحظه فسخ، از سوی کسی که حق فسخ دارد، باقی میماند.
تفاوت میان بطلان و فسخ قرارداد
در بطلان قرارداد، قرارداد فاقد اثر و اعتبار حقوقی است. اما در فسخ، آثار قرارداد از زمان انعقاد تا زمان فسخ، باقی میماند.به طور مثال فرض کنید قرارداد اجاره یک ملک تجاری، بین موجر و مستاجر با مبلغ اجاره ماهیانه ۵٠٠ هزار تومان منعقد و در قرارداد قید میشود که هر یک از طرفین در هر زمان میتواند قرارداد را فسخ کند.مستاجر اجاره یک ساله یعنی ۶ میلیون تومان را به موجر پرداخت میکند و بعد از گذشت ۶ ماه تصمیم میگیرد قرارداد را فسخ کند. در این صورت موجر باید سه میلیون تومان اجارهبها را به مستاجر عودت دهد. اما اگر مشخص شود که قرارداد از ابتدا باطل بوده است، در این صورت موجر باید ۶ میلیون تومان را به مستاجر عودت داده و مستاجر نیز بابت ۶ ماه اجاره، باید طبق نظر دادگاه، به موجر اجرتالمثل پرداخت کند.در فسخ قرارداد، حتما باید فسخ از سوی طرف قراردادی که خواهان فسخ است، اعلام شود و تا زمانی که فسخ اعلام شود، قرارداد دارای اثر حقوقی خواهد بود. اما بطلان قرارداد بر اثر وجود برخی از شرایط خود به خود ایجاد میشود و نیازی به اعلام ندارد.
