سالانه حدود ۸۰۰ هزار تصادف در کشور رخ می‌دهد؛ جدا از خسارت‌های جانی و نقص عضو در این تصادفات، موضوع خسارت‌های مادی در سوانح، موضوع مهمی است که اگرچه در بسیاری موارد با تراضی طرفین و پرداخت خسارت از سوی شرکت بیمه، حل و فصل می‌شود اما همچنان یکی از مهمترین موارد طرح دعوای در شوراهای حل اختلاف در سراسر
کشور است.
وقتی دو خودرو با یکدیگر تصادف می‌کنند، جدا از تعیین مقصر حادثه و نسبت دخالت عوامل مختلف در بروز سانحه، خسارت وارده به خودروی طرف مقابل باید به نحو مناسبی جبران شود. جدا از خسارت مربوط به تعمیر وسیله نقلیه، خسارت مادی ناشی از کاهش ارزش قیمت وسیله نیز باید مد نظر قرار بگیرد؛ موضوعی که در بسیاری موارد به اختلاف بین طرفین منجر شده و نیاز به رسیدگی قضایی وجود دارد. اما رسیدگی قضایی دارای یک فرآیند اداری و طولانی است که در این مدت ممکن است، اثرات ناشی از تصادف رفع و صدور حکم در آن زمان دشوار باشد. بنابراین یک مرجع قانونی باید میزان خسارت وارده را محاسبه و تا زمان صدور حکم به نفع خواهان ثبت و ضبط کند.
تامین چیست؟
تأمین در لغت به معنای ایمن کردن است، به طور کلی هر زمانی که به اسنادی در آینده نیاز داشته باشیم که ممکن است در طول زمان از بین برود، فرد خواهان می‌تواند به مراکز قضایی مراجعه کند و خواستار تامین دلیل شود، به عبارت دیگر اصحاب دعوی برای اثبات یا دفاع از دعوا به آن استناد مي‌کنند. برای مثال، در تصادف رانندگی به مدارکی استناد می‌شود که ممکن است به زودی بر طرف شود، فرد از دادگاه تقاضای کارشناس می‌کند و کارشناس با صورت جلسه کردن مدارک موجود که در حال از بین رفتن است، آن را در اختیار خواهان قرار می‌دهد تا در جلسات آینده دادگاه به آن استناد کند.
مرجع صالح براي درخواست تامين دليل، مطابق ماده ۱۴۹، دادگاه حقوقي است، این در حالی است که مطابق بند ب ماده ۹ قانون شوراهاي حل اختلاف مصوب ۱۸ تیر سال ۱۳۸۷، مرجع صالح «شوراي حل اختلاف» شناخته شد و افرادی که خواهان تامین دلیل هستند باید به شورای حل اختلاف مراجعه کنند؛ حتی اگر لازم باشد سند نهایی در دادگاه مطرح شود. تامین دلیل با نظر کارشناسی صورت می‌گیرد.
در خواست تامین دلیل
زمان درخواست تامین دلیل می‌تواند قبل از اقامه دعوا یا در حین رسیدگی باشد و مي‌تواند کتبی یا شفاهی باشد ، این در حالی است که باید مشخصات درخواست‌كننده در ستون«خواهان»، مشخصات طرف مقابل در ستون «خوانده» و موضوع تامین دلیل در ستون «خواسته» و در قسمت شرح دادخواست نیز اوضاع و احوالی كه موجب درخواست تأمین دلیل شما شده را اشاره کرده و از دادگاه درخواست جمع آوری و تامین دلیل می‌کند.
نوشتن مشخصات متقاضی، مشخصات طرف مقابل درخواست، موضوع دعوایی که برای اثبات آن درخواست تأمین دلیل شده و اوضاع و احوال ایجاب کننده درخواست تأمین الزامی است.
درخواست تامين دليل، غير‌مالي محسوب می‌شود و هزينه آن به تناسب نوع دعوي از ۲۰۰ هزار ريال تا يک ميليون ريال است و در صورت کارشناسي، دستمزد کارشناس نيز جداگانه به صندوق دادگستري واريز می‌شود.
کروکی عدم سازش جهت مراجعه به مراجع قضایی
در بیشتر موارد و تصادف‌های داخل شهری از برگه کروکی سازش استفاده می‌شود، وقتی تصادف خسارتی رخ می‌دهد و دو طرف می‌پذیرند که چه کسی مقصر است در صورتی که مدارک هر دو طرف (گواهینامه – کارت خودرو – کارت بیمه شخص ثالث و برگه معاینه فنی) کامل بود، برگ کروکی سازش می‌گیرند و می‌توانند با این اسناد به بیمه مراجعه کنند.
زمانی که دو طرف تصادف پذیرای مقصر اصلی نیستند، نیز کروکی عدم سازش در مورد تصادف‌های جرحی و فوتی و زمانی که طرفین در تصادف به سازش نمی‌رسند استفاده می‌شود چون نیاز به مراجعه به مراجع قضایی است اگر هم مدارک تان ناقص باشد، کروکی، این مدلی تنظیم می‌شود.
نحوه شکایت بدون داشتن برگه کروکی
در این زمان نیز می‌توان از شورای حل اختلاف تقاضای کارشناس کرد و با داشتن مدارک خودرو، کارشناس تصادف را صورت جلسه خواهد کرد و به آن رسیدگی می‌کند.
لازم به ذکر است که نظر کارشناسان نیز قابل اعتراض است، در صورتی که افراد احساس می‌کنند نظر کارشناس خلاف واقع است می‌توانند نسبت به آن اعتراض کنند و پس از آن اعتراض در شورای کارشناسی مطرح خواهد شد و نتیجه آن اعلام می‌شود.
زمانی كه تأمین دلیل مبنای حكم باشد، عضو مجری قرار موظف است فقط آنچه را که مورد نظر متقاضی است نه بیشتر و نه کمتر ، صورت‌برداری کند.
اگر موضوع اجرای قرار صورت‌برداری از اسناد معینی باشد، حق ندارد علاوه بر آن اسناد از سندهای دیگر که مورد تقاضا نیستند صورت‌برداری کند، گاهی ممکن است تقاضای تامین دلیل همزمان برای چند دلیل باشد، مثلا تصادفی واقع و خسارتی به اتومبیل وارد شده است، در این مورد متقاضی می‌تواند از دادگاه تقاضای تامین دلیل برای «شهادت شهود»، «معاینه محل» و «جلب نظر کارشناس» کند.
به موجب قانون، هر گاه قرار تامین صادر شود مجریان تامین دلیل شامل دادرس علی‌البدل و مدیر دفتر دادگاه خواهند بود اما در مواردی که تامین دلیل، مبنای صدور حکم باشد، مجری تامین، قاضی صادرکننده رای است.
