بازداشت موقت چیست:
بازداشت در لغت به معنای منع، جلوگیری، توقیف و حبس است. مهم‌ترین و شدیدترین قرار تأمین کیفری، باز داشت موقت است که در بازداشت موقت برای مدتی آزادی متهم برای تضمین دسترسی به وی در مواقع ضروری گرفته میشود.
درست است که در سایر انواع قرارها مثل کفالت و یا وثیقه نیز اگر متهم قادر به معرفی کفیل و یا سپردن وثیقه نباشد به بازداشت منجر میشود و از این لحاظ با قرار بازداشت موقت نتیجه یکسانی دارند، اما در قرار بازداشت موقت، متهم با وجود امکان معرفی کفیل یا سپردن وثیقه باز هم زندانی میشود. با اینکه ماده ۱۳۲ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری به ذکر انواع قرارهای تأمین اختصاص دارد، اما قبل از آن در ماده ۳۲ همان قانون به ذکر قرار بازداشت پرداخته است. این تأمین تقریباً در تمام کشورها مورد پذیرش واقع شده است. قرار بازداشت موقت می‌تواند پیش از صدور حکم و مشخص شدن مجرمیت صادر شود. بنابراین ممکن است نتایج زیان باری به علت بیگناهی متهم، به‌بار آورد. قانونگذاران برای کاهش اثرات زیانبار آن سعی کرده‌اندقرار بازداشت موقت را تحت قاعده و قانون در آورند تا قاضی با اراده خود افراد را نتواند بازداشت نماید . قابل ذکر است که در نظام حقوق کیفری ما این قرار بازداشت به دودسته تقسیم می شود: اختیاری و اجباری
بازداشت موقت چیست و چه تفاوتی با حبس دارد؟
در اصطلاح حقوق کیفری به زندانی کردن متهم در جریان تحقیقات مقدماتی است که ممکن است تا پایان رسیدگی ماهوی و صدور حکم و آغاز اجرای آن ادامه می‌یابد ، «بازداشتموقت» گفته می شود اما حبس یکی از انواع مجازات است که آزادی شخص به علت صدور حکم قطعی و لازم‌الاجرا بودن آن سلب میشود و یکی از رایج‌ترین مجازات در دوران معاصر است. بازداشتموقت، عنوان مجازات ندارد بلکه قاضی به‌منظور امکان دسترسی به متهم جلوگیری از فرار و اختفا و تبانی او و دیگرمصالح در شرایط خاصی صادر میکند.که نوعی قرارهای تامین کیفری است
هدف از پیش‌بینی این نوع بازداشت در نظام کیفری ما چیست و آثار مثبت و منفی بازداشتموقت چیست؟
دربازداشت موقت از آن جهت که متهم آزادی خود را قبل از اثبات جرمش از دست می دهد با اصل قوانین اساسی کشورهای دیگر، منشور ملل متحد و میثاق های بین المللی مغایرت دارد اما بعلت اینکه باید تحقیقات انجام پذیرد و همچنین حفظ امنیت جامعه از خطر تبهکاران، وضع و تصویب این مقررات را توجیه میکند.
در قانون آیین دادرسی کیفری جهات و شرایط صدور قرار بازداشت موقت ذکر شده است. شدیدترین قسم قرار تامین کیفری، قرار بازداشت موقت است که قاضی صادر‌کننده شرایط و جهات آن است و بازداشت افراد جز در مواردی که قانون احصا کرده، مجاز نیست. بازداشت باید مستدل و متناسب با جرم و اوضاع و احوال محقق قضیه باشد از این رو قانون گذار موارد زیر را در صدور قرار بازداشت موقت مدنظر قرار می‌دهد: اهمیت جرم، دلایل اتهام، سوابق و وضع متهم، شدید و سنگین بودن مجازات را در هر حال، اگر قرار بازداشت موقت، صحیح و بجا صادر شود، می‌تواند مانع از فرار یا مخفی‌شدن متهم شود یا از ارتکاب مجدد جرم از سوی مجرمان حرفه‌ای جلوگیری کند. همچنین از تبانی با شهود یا معاونین یا شرکا جرم جلوگیری کند و موجب حفظ جان مرتکب جرم از انتقام خانواده مجنی‌علیه میشود. باید متذکر شد که وضعیت اقتصادی افراد تاثیری در آن ندارد و فرقی بین افراد فقیر و متمکن نیست.
بازداشت موقت برای نظام دادرسی کیفری ابزاری مفید تلقی میشود؟؟؟؟
برای جلوگیری از صدماتی که سلب آزادی ممکن است به شغل، خانواده و وجهه اجتماعی شخص بزند و همچین خسارات مالی به دولت و جامعه بزند. قاضی موظف است در مواردی که آزادی فرد خللی به جریان تحقیقات و رسیدگی و اجرای حکم نمیکند بجای بازداشت موقت از سایر تامین های کیفری استفاده نماید.
آیا در هنگام بازداشت موقت، حقوق متهم رعایت میشود و در صورت نقض حقوق، متهم می‌تواند به کجا مراجعه کند؟
باید اصولی برای صدور قرار بازداشت رعایت شود به‌طورمثال بازداشت شخص پیش از دادرسی، باید یک استثنا و حتی‌الامکان کوتاه باشد.
اشخاصی که بازداشت می شوند باید جدا از محکومان نگهداری و به گونه ای انسانی و با احترام با آنان رفتار شود.و کسی که به طور غیر قانونی بازداشت شده حق جبران خسارت را دارد . قضات موکلف به رعایت شرایطو ضوابط صدور قراربازداشت و مستدل بودن آن طبق قوانین هستند.
. قانونگذار محدوده زمانی برای بازداشتموقت قائل شده و متهم می تواند به قرار اعتراض و شکایت خود را به دادسرای انتظامی قضات تقدیم نماید. چنانچه قاضی در ضوابط بازداشت تخلفی انجام دهد موجب تعقیب انتظامی خواهد بود.
رویکرد لایحه جدید آیین دادرسی کیفری به بازداشتموقت چیست؟
لایحه آیین دادرسی کیفری جدید نوآوری‌هایی برای حفظ حقوق متهم نسبت به قرار بازداشت موقت داشته است. البته به نظر می‌رسد در مواردی قانونگذار نگاه نرم‌تری به رعایت حقوق متهمان داشته در مواردی نیز قانونگذار صدور قرار بازداشت را اجباری دانسته است.
در پیش‌نویس لایحه آیین دادرسی کیفری به بعضی از موارد مربوط به حمایت از متهم و حفظ ارزش‌های انسانی او توجه شده است. برای مثال اعتراض متهم به قرار بازداشتموقت بعد از گذشت دو‌ماه پیش بینی شده است البته به نظر می‌رسد پیش‌بینی این مدت کمی طولانی است.
باید دانست که مکلف کردن قاضی به مستدل کردن ابقای قرار بازداشتموقت، همچنین ذکر موارد و جهات زیادی برای امکان صدور قرار بازداشتموقت در لایحه مزبور، صدور قرار بازداشتموقت را تسهیل میکند.
از نقاط ضعف این لایحه می توان به : تشویش اذهان عمومی برای صدور قرار بازداشتموقت و برداشتن مدت بازداشت و در نظر‌گرفتن محدودیت زمانی برای بازداشت اشاره نمود اما در لایحه جدید موضوعات مهمی توجه شده و دولت باید براساس مواد پیش‌بینی شده در لایحه مزبور، خسارات مادی و معنوی اشخاص را که بدون علت قانونی و به اشتباه یا تقصیر دیگران بازداشت می‌شوند، جبران کند.
از نقاط مثبت لایحه پیش‌بینی کردن بعضی از حقوق متهم بازداشت شده برای استفاده از تلفن یا هر وسیله ارتباطی دیگر برای اطلاع به خانواده یا اشنایان و لزوم همکاری ضابطان در این زمینه، تکلیف ضابطان مبنی بر درج دقیق مدت زمان بازداشت متهم، زمان استراحت، مدت زمان بازجویی اشاره نمود.
در سایر نظام‌های کیفری بازداشت موقت چه جایگاهی دارد؟
اغلب قانونگذاران در جهان امروزی سعی بر آن دارند که موارد بازداشت موقت به حداقل ممکن کاهش یابد و بازداشت موقت فقط برای جرایم خاص یا طبقه ویژه‌ای از تبهکاران با شرایط معین،اجرا گردد.
چند نکته به قضات
همانطور که پیش تر ذکر شد، قرار بازداشتموقت، شدیدترین نوع از اقسام تامین کیفری است، لازم است قضات در صدور حکم تحقیق و کمال دقت را داشته تا تمامی ضوابط قانونی را رعایت کنند.
همچنین قضات تحکیم نیز برای محکوم کردن متهم هایی که در بازداشت هستند با متهمی که در بازداشت نیست به یک میزان تردید کنند و همواره اصل برائت و حقوق اشخاص را مدنظر قرار دهند.
