اجرائیه :

اجرائیه چیست ؟

اجرائیه ورقه ای است رسمی كه تحت تشریفات خاص قانونی در مراجع قضایی یا اداری خاص تهیه و متضمن دستور اجرای یك دادگاه یا مفاد سند لازم الاجرا یا دستور قانونی معین است مانند اجرائیه احكام و قرارهای دادگاهها و اجرائیه اسناد رسمی لازم الاجرا و اجرائیه مالیات یا عوارض شهرداری و غیره…….

انواع اجرائیه:

انواع اجرائیه عبارتند از ثبتی – اجرائیه دادگاه – اجرائیه سند ذمه ای – اجرائیه سند رهنی- اجرائیه سند شرطی می باشند.

احکام لازم ­الاجرا:

مقصود از احکام لازم­الاجرا احکامی است که از طرف مراجع دادگستری در دعاوی مطروحه صادر می­شود یا احکامی که از طرف مراجع غیر دادگستری در دعاوی که رسیدگی به آنها اصولا در صلاحیت دادگستری است، ولی در خارج از دادگستری مستقلا در حدود مقررات اتخاذ شده است، مانند احکام داوری و یا احکامی که از طرف مقامات غیر دادگستری صدور یافته ولی اجرای آن به عهده دادگستری واگذار گردیده است مانند احکام صادره توسط شورای کارگاه و غیره.

مرجع صدور اجرائیه احکام:

صدور اجرائیه با دادگاه نخستین است بنابراین محکوم­له باید به دادگاهی مراجعه نماید که دادخواست اولیه را داده و حکم نخستین از آن دادگاه صادر شده است. فلسفه محول نمودن دستور صدور اجرائیه حکم به دادگاه نخستین بخاطر تسهیل کار مراجعین است، زیرا معمولا محکوم­له در مقر دادگاه نخستین یا در حوزه آن سکونت دارد در حالی که دادگاههای تجدید نظر اکثرا خارج از آن محل می­باشند برای این که محکوم له مجبور نباشد به شهر دیگر و محل دادگاه تجدیدنظر برود به دادگاه بدوی اجازه و تکلیف شده است که دستور اجراء احکام قطعی را بدهد،  ولی نمی­توان به طور مطلق پذیرفت .

شرائط صدور اجرائیه:

شرائط صدور اجرائیه برای همه احکام لازم­الاجرا یکسان نبوده و متفاوت است.

الف) شرائط صدور اجرائیه نسبت به احکام لازم­الاجرای دادگاه‌های دادگستری:
۱) ابلاغ؛
۲) تقاضا؛
۳) قطعیت حکم؛
۴) صلاحیت؛

ب) شرائط صدور اجرائیه نسبت به آراء داوری؛
۱) بلاغ رای؛
۲) درخواست؛
۳) قطعیت رای؛
۴) صلاحیت.

ج) شرائط صدور اجرائیه برای آراء هیئت­های تشخیص و حل اختلاف؛

۱) قطعی باشد؛
۲) محکوم­له احکام قطعی مذکور را باید در موقع تقاضای صدور اجرائیه، یک نسخه رونوشت ابلاغ شده­ی رای قطعی را پیوست تقاضانامه خود نموده و به اجرای دادگاه تسلیم نماید.

نحوه انجام اجرائیه:

اجرائیه به وسیله دادگاهی که حکم را صادر کرده است در قسمت اجرای احکام همان دادگاه، به موقع اجرا گذاشته می­شود. پس از این که درخواست صدور اجرائیه به پیوست مدارک لازم، تسلیم دفتر دادگاه شد، مدیر دفتر آن را با گزارش لازم تقدیم دادگاه می­کند، رئیس دادگاه با توجه به درخواست و پیوستهای آن، شرائط صدور اجرائیه را احراز کرده و سپس دستور صدور اجرائیه را می­دهد .

۱) تنظیم برگ اجرائیه و امضاء و مهر آن :

مدیر دفتر دادگاه یا اجرا، اجرائیه را بر روی برگهای مخصوصی به نام برگ اجرائیه تنظیم می­کند. برگ اجرائیه بشکل فرمول از قبل تهیه شده و چاپی است و مطالب لازم از دادنامه استخراج و در آن نوشته می­شود. در قسمت سمت راست مشخصات محکو­م­له و در قسمت سمت چپ مشخصات محکوم­علیه ( نام و نام خانوادگی و محل اقامت) در قسمت وسط محکوم­به و مشخصات حکم از تاریخ و شماره بدوی یا تجدیدنظر بودن آن و قید این که پرداخت حق اجرا بر عهده محکوم­علیه می­باشد بالاخره امضاء رئیس دادگاه و مدیر دفتر را دارد و در نهایت به مهر دادگاه ممهور می شود. برگهای اجرائیه به تعداد محکوم­علیهم بعلاوه دو نسخه صادر می­شود یک نسخه از آن در پرونده­ی دعوا و نسخه دیگر پس از ابلاغ به محکوم­علیه در پرونده اجرائی بایگانی می­گردد و یک نسخه نیز در موقع ابلاغ به محکوم­علیه داده می­شود.

۲) پرداخت هزینه­ های اجرائی :

به اجرائیه ­های صادر از دادگاه باید حق اجرا پرداخت شود.

۳) ارجاع به مامور :

پس از پرداخت هزینه اجرا یا معافیت محکوم­له از پرداخت آن، مدیر اجرائی حکم، پرونده­ای تشکیل می­دهد تا اجرائیه و تقاضا و کلیه­ی برگهای مربوط، به ترتیب در آن بایگانی شود.این پرونده که پرونده اجرائی دعوا نامیده می­شود غیر از پرونده مربوط به دعوا است.

۴) ابلاغ اجرائیه:

ابلاغ اجرائیه طبق مقررات آیین دادرسی مدنی به عمل می­آید و آخرین محل ابلاغ به محکوم­علیه در پرونده دادرسی برای ابلاغ اجرائیه، سابقه محسوب است. پس از ابلاغ اجرائیه مدیر اجرا نام دادورز را در ذیل اجرائیه نوشته و عملیات اجرائی را به عهده او محول می­کند.

۵) عملیات اجرائی :

این عملیات پس از انقضای مهلت اجرائیه آغاز می­شود که در انجام آن محکوم­له، دادورز را راهنمایی می­کند اما حق ندارد در وظایفی که بر عهده دادورز است دخالت کند. اجرای حکم بر حسب این که موضوع آن مالی باشد یا غیر مالی متفاوت است و در هر یک دادورز وظایف خاصی دارد:

الف) عملیات اجرائی در احکام مالی؛ هرگاه محکوم­به عین منقول یا غیر منقول بوده و تسلیم آن به محکوم­له ممکن باشد دادورز عین آن را گرفته و به محکوم­له می­دهد. چنانچه کسر یا نقصانی در آن حادث شده باشد محکوم­له حق مراجعه به محکوم­علیه را برای جبران خسارت وارده خواهد داشت ولی باید با طرح دعوا به وسیله دادخواست مطالبه شود.
ب) عملیات اجرائی در احکام غیر مالی؛ این عملیات بر حسب مورد اجرائیه به طرق گوناگون انجام می­گیرد:
اولا: اگر به درخواست یکی از مالکان حکم بر خلع ید ششدانگ ملک مشاع صادر شود و محکوم­علیه در تماه آن متصرف باشد دادورز او را از تمام ملک خلع ید می­کند ولی محکوم­له فقط می­تواند به اندازه سهم مشاع خود آن را تصرف کند و تصرف او در سهم دیگران جایز نیست.
ثانیا: اگر به هنگام تخلیه، ملک در تصرف شخصی غیر از محکوم­علیه باشد دادورز باید بدون توجه به شخصیت متصرف آن را تخلیه کند مگر این که متصرف مدعی حقی از عین یا منافع آن بوده و دلایلی هم ارائه نماید.
ثالثا: هرگاه در محلی که باید خلع ید شود اموالی از محکوم­علیه یا شخص دیگری باشد و صاحب مال از بردن آن خودداری کند و یا به آن دسترسی نباشد، دادورز صورت تفصیلی اموال مذکور را تهیه و به ترتیب زیر عمل می­کند:
۱) اسناد و اوراق بهادار و جواهر و وجه نقد را به صنوق دادگستری یا یکی از بانکها می­سپارد تا صاحب مال پس از مراجعه آن را مسترد بدارد.
۲) اموال ضایع شدنی که بهای نگهداری آن متناسب با قیمت آن نباشد به فروش می­رساند و حاصل فروش را پس از کسر هزینه به صندوق دادگستری می­سپارد.
۳) در مورد سایر اموال دادورز آنها را در همان محل یا محل مناسب دیگری محفوظ نگاه داشته و یا به حافظ سپرده و رسید دریافت می­دارد.